කඩොලාන පරිසර පද්ධතිය

ලෝකයේ තිබෙන පරිසර පද්ධතිය අතරින් ඉතා වැදගත් පරිසර පද්ධතියක් ලෙස කඩොලාන හැඳින්විය හැකිය. ශ්‍රී ලංකාව ජෛව විවිධත්වයෙන් අනූන සුන්දර දුපතක් නිසා ශ්‍රී ලංකාව වටා ඇති වෙරළ තීරය ආශ්‍රීතව ද කඩොලාන දැක ගත හැකිය. අන්තර් උදම් කලාපය මුල් කොට ගෙන කලපු, මෝය සහ කලපුවල කුඩා දුපත් ආශ්‍රීතව කඩොලාන පරිසර පද්ධති හමුවේ. කරදිය සහ මිරිදිය යන දෙවර්ගයම මිශ්‍රව ඇති ප්‍රදේශවල තිබෙන මෙම කඩොලාන ශාක දක්නට ලැබෙන අතර, සාමාන්‍ය ශාක වලට ජීවත් වීමට අපහසු ලවණතාවයෙන් යුතු ජලය, බුරුල් ආමිලික පස, අධික සුළං සහ හිරු එළිය සහිත වීම යන කරුණු එම ශාක වර්ධනයට අවශ්‍ය  පරිසර සාධක වේ. සෑම ජීවීයකුට මෙන්ම කඩොලාන සඳහා ද ඔක්සිජන් , මිරිදිය,පෝෂණ ද්‍රව්‍ය ආදිය අවශ්‍යයි. අවට පරිසරයේ තිබෙන අවම ඔක්සිජන් , මිරිදිය,පෝෂණ ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයෙන් උපරිම ප්‍රයෝජන ලබාගැනීමට කඩොලාන අනුවර්තනය වී තිබෙනවා.

කඩොලාන ශාක ප්‍රජාව?

            කඩොලාන ශාක ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකින් යුක්තයි. ඒ කඩොලාන හෙවත් සත්‍ය කඩොලාන සහ ආශ්‍රීත කඩොලාන යන ශාකයි. කඩොලාන පරිසර පද්ධතියේ පමණක් දක්නට ලැබෙන කඩොලාන වර්ග සත්‍ය කඩොලාන ලෙස ද, කඩොලාන පරිසර පද්ධතියේ මෙන්ම පිටස්තරව ද හමුවන කඩොලාන ආශ්‍රීත කඩොලාන ලෙස ද හදුන්වනු ලබනවා. මල් කඩොලාන, හීන් කඩොල්, මට්ටි කඩොල් වැනි කඩොලාන විශේෂ ද, මඩගස්, මණ්ඩ වැනි විශේෂ ද කිරල විශේෂ ද සත්‍ය කඩොලාන වලට උදාහරණයි. ආශ්‍රීත කඩොලාන සඳහා ඉකිලි,කැරැන්කොකු හා ඇටුන වැනි කඩොලාන දැක්විය හැකිය.

            කඩොලාන ශාක හටගන්නේ මඩ සහිත පරිසරයක නිසා එම පොළවේ ශක්තිමත්ව වැඩීමට  පොළව දෙසට ගසෙන් මුල් වීශාල ප්‍රමාණහක් ඇදෙනවා. කඩොලානවල මුල් ප්‍රධාන වර්ග දෙකකට බෙදිය හැකිය. ඒ කයිරු මුල් (stilt roots) සහ කරුමුල්(prop roots)  වශයෙන්. කයිරු මුල් හටගන්නේ කඳෙන් වන අතර කරු මුල් හටගන්නේ අතු වලින්. මල් කඩොල්වල කයිරු මුල් පමණක් දැකිය හැකි වන අතර කඩොලාන අතර සුවීශේෂ ශාකයක් වන මහ කඩොල් වල මෙම මුල් වර්ග දෙකම දැකගත හැකිය.පසෙහි තිබෙන බුරුල් ස්වභාවයට මෙන්ම තද සුළඟට ද ඔරෝත්තු දී කඩොලාන බිමට පෙරළීමෙන් වළක්වා ගන්නේ මෙම මුල් මඟින්. මෙම ශාකවල මුඳුන් මුලෙන් හටන්නා මුල් වීශේෂයක් ජලය හරහා ජලයෙන් ඉහළට පැන නඟිනවා.ජලය මත සිටුවා තිබෙන උල් ලෙස මෙම මුල් දැකිය හැකිය. මෙම මුල් හදුන්වන්නේ “ශ්වසන මුල් “ හෙවත් වායුධර මුල් නමිනි. ජලයෙන් ඉහළට එන එම මුල් සමහර විට දණහිසක ආකාරයෙන් නැවී නැවත ජලය තුළට ගමන් කරනු දැකගත හැකිය. ඒවා හදුන්වන්නේ “ දණ හිස් මුල්“ නමින්. මෙම මුල් මත ශ්වසනය සඳහා අවශ්‍ය සිදුරු ද පිහිටනවා.

            “ජලාබුජතාවය“ කඩොලාන ශාක සතු වීශේෂ ලක්ෂණයක්. ජලාබුජතාවය ලෙස හැදින්වෙන්නේ බීජය මව් ශාකය මතදීම පැළකර කුඩා පැළයක් ලෙස පරිසරයට මුදා හැරීමයි.

 කඩොලාන පරිසරයේ ඇති අධික ලවණතාවය නිසා එයි බීජ පැළවිය නොහැකිය. ජලාබුජතාවය ඊට හොඳ පිළියමක්. මහ කඩොල්, හින් කඩොල්, සහ පුංකණ්ඩ වැනි කඩොලාන මෙලෙස ජලාබුජතාවය නිසා බිහිවන ශාකයි.

            මෙම ශාක තිබෙන පරිසරයේ ස්වභාවය නිසා අධික සුළඟට අධික හිරු එළියට නිරාවරණය වී තිබෙනවා. එම නිසා උත්ස්වේදනය මගින් අධික ලෙස ශාක පතුවලින් ශාකයේ තිබෙන ජලය පිටවිය හැකියි.මෙයට කඩොලාන ශාක දක්වන්නේ ඉතා හොඳ අනුවර්තනයක්. පතු මතුපිට ඉටි වැනි ස්වභාවයක් තිබීම, පතු දිළිසෙන සුළු බවක් පෙන්වීම , පත්‍ර ඝනකමින් වැඩීවීම (මාංසල වීම) එම අනුවර්තනයන් .පත්‍ර මතු පිට  ඇති ඉටි වැනි ස්වභාවය නිස පත්‍රයෙන් ජලය වාෂ්ප වීම අඩු වන අතර, දිළිසෙන සුළු ස්වභාවය නිසා පත්‍රවලට වැටෙන ආලෝක කිරණ පරාවර්තනය වෙනවා.ඒ කඩොලාන සතු වීශේෂත්වයන්.

කඩොලාන වල ප්‍රයෝජන
 කඩොලාන ශාක පරිසයේ පැවැත්මට කරන්නේ වීශාල සේවයක්.අතීතයේදී එතරම් ප්‍රයෝජනයක් නොමැති වගුරු බිම් ප්‍රදේශයක් ලෙස කඩොලාන ශාක සහිත පරිසර පද්ධති සැලකුවත්, වර්තමානය වන විට පරිසරවේදීන් සහ පරිසර විද්‍යාඥයින් එම ශාක මගින් සිදුවන සේවය හදුනාගෙන ජනතාව අතර ප්‍රචලිත කරමින් සිටි.

Ø  මෙම ශාක මගින් සිදුවන ප්‍රධාන සේවය “මුහුදු කෑම“ වැළැක්වීමයි. මෙම ශාක සතු කයිරු මුල් ඉතා හොඳින් පස සමඟ බැඳී තිබෙන නිසා පස ආවරණය වෙනවා. එයින් මුහුදු රළ පස සමඟ ගැටීම වැළකී “ මුහුදු කෑමෙන්“ මුහුදු වෙරළ ආරක්ෂා වෙනවා. 2004 වසරේ අප රටට  තදින්ම බලපෑ  සුනාමි තත්වයෙන් අඩුම හානි සිදුවුයේ වෙරළ කලාපයේ කඩොලාන ශාක වලින් ආවරණය වූ ප්‍රදේශ වලටය. මෙයින් කඩොලාන ශාක වල වැදගත්කම මොනවට පැහැදිලි වේ.

Ø  බොහෝ විට මුහුදු වෙරළ ළඟින්ම පිහිටන්නේ කඩොලාන ශාක පද්ධතියයි.මුහුදේ සිට එන වේගවත් සුළඟ පළමුවෙන්ම වඳින්නේ කඩොලාන ශාක මතයි. මේවා සතු සුළඟට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව රට තුළට පැමිණෙන සුළගේ වේගය අඩු කිරීමට උපකාරි වෙනවා. එබැවින් ස්වභාවික ආපදා (උදා. සුළි සුළං) කළමනාකරණයට මෙම ශාක ප්‍රජාව වැදගත් වේ.

Ø  මෙම ශාක තුළ සිදුවන ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය ක්‍රියාවලිය නිසා නිපදවෙන ද්‍රව්‍ය එම ශාක පත්‍ර තුළ සහ කඳන්වල තැනපත් වෙනවා. ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් ඒවා වියෝජනය කර ප්‍රෝටීන් බහුල කුඩා අංශු බවට පත් කරනවා. ඒවා කුඩා ජලජ ජීවීන්ට හොඳ ආහාරයක්. එම කුඩා සතුන් වීශාල සතුන්ගේ ආහාර බවට පත් වෙනවා. එම නිසා කඩොලාන ශාක පරිසරය, විශාල ආහාරදාමයක ආරම්භක පුරුකක් ක්‍රියාකරයි. එසේම බොහෝ මුහුදු ජීවීන්ට ආහාර සපයන ආහාර ගබඩාවක් ලෙස කඩොලාන ශාක පරිසරය හැඳින්විම නිවැරැදියි. මෙම පරිසර පද්ධතිය ආශ්‍රීතව ජීවත් වන මත්ස්‍යයින් අතර ඉස්සන්, කකුළුවන්,පොකිරිස්සන් වැනි මත්ස්‍යයින්ට හිමි වන්නේ ප්‍රධාන තැනක්.කඩොලාන මගින් ධීවර කර්මාන්තයට සිදුවන මෙහෙය මෙයින් පැහැදිලිය.

Ø  ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණෙන සංචාරක පක්ෂින්ට රටට ඇතුළු විමේදී පළමුවෙන්ම හසුවන්නේ මෙම කඩොලාන ශාක පරිසරයයි. එම කුරුල්ලන්ගේ ආරම්භක සංචාරක නිකේතනය වන්නේ කඩොලාන පරිසරයයි. මෙම ශාක ආශ්‍රිතව තවත් සතුන් රැසක්ම ජීවත් වෙනවා. වල් බළලා, හඳුන් දිවියා, දිය බල්ලා, මීයා, වවුලා, මුහුදු ඌරා වැනි සතුන් ද විවිධ උරග විශේෂ ද ඒ අතරින් ප්‍රධානයි. ඒ අනුව මෙම ශාක පද්ධතිය ජෛව විවිධත්වය අතින් අනූන වේ.

Ø  කඩොලාන ශාක මඟින්, ඒ ආශ්‍රිතව ජීවත් වන විවිධ සතුන්ට මෙන් මිනිසුන්ට ද කරන්නේ විශාල මෙහෙයක්. කැරැන්කොකු නමින් හැඳින්වෙන මීවන වර්ගයට අයත් කඩොලාන ශාකයේ දළු ඉතා ජනප්‍රිය මැල්ලුමක්, ගැමියන් විසින් ගිංපොල් ශාකයේ අතු වලින් පැදුරු, වට්ටි ආදිය සකසා ගන්නවා.බොහෝ විට වෙස් මුහුණු කැපීමට භාවීතා කරන්නේ ගොන් කඳුරු ශාකයේ කඳ කොටසයි. එමෙන්ම මහ කඩොල්, මල් කඩොල්, මණ්ඩ වැනි ශාක ශක්තිමත් නිසා තාවකාලික නිවාස සෑදීමට දැව ලෙස යොදා ගන්නවා. වියන ලද “ගිංපොල්"  පත්‍ර නිවාස වහල සෙවිලි කිරිමට යොදා ගන්නවා. එමෙන්ම මසුන් ඇල්ලීමේදී උගුල් ඇටවීමට ද බොහෝ විට කඩොලාන ශාක භාවිතා කරනවා. මීලමු කලපුවේ “මස් අතු" සඳහා යොදා ගන්නේ මණ්ඩ අතුයි. ශක්තිමත් කඩොලාන කඳන් ඔරු සෑදීමට ද හොදා ගන්නවා.

Ø  මී මැසි පාලනයට කඩොලාන පරිසරය ඉතාම යෝග්‍යයි. ලෝකයේ තිබෙන විශාලතම කඩොලාන පරිසර පද්ධති වලින් එකක් වන බංගලාදේශයේ “සුන්ඔබාන්ස්" ප්‍රදේශයේ පිහිටි කඩොලාන පද්ධතියෙන් වසරකට මී පැණි ටොන් 20ක් පමණ ලබා ගන්නවා. එබැවින් ලංකාව වටා පවතින මුහුදු වෙරළ ඵලදායි ලෙස ආදායම් උත්පාදන ව්‍යාපෘති සඳහා යොදාගත හැක.

Ø   කඩොලාන ආශ්‍රීතව ජීවත් වන බෙල්ලන්, හුනු කර්මාන්තයට යොදා ගැනීම සුලබයි. මෙම සුවීශේෂී පරිසර පද්ධතිය ඉතා අලංකාරවත් පරිසර පද්ධතියක් නිසා සංචාරක කර්මාන්තයට ද ඉතා වැදගත්. මාදු ගඟේ සංචාරයක් කර ඇත්නම් ඔබ ඒ සුන්දරත්වය විඳ ඇත.

මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්  මඟින් සිදුවන බලපෑම්

වෙනත් පරිසර පද්ධති වලට මෙන්ම කඩොලාන ශාකවලට ද මිනිසා විසින් විවිධ හානි සිදු කර තිබෙනවා. මෙලෙස කඩොලාන විනාශ වීම මුහුදු වෙරළ බහුලව ඛාදනය ලක්වීමට ප්‍රධාන හේතුවක්. අතීත ‍ලෝකයේ කඩොලාන ශාක පැතිරිම වර්ග කි.මි. බිලියන 18.1 වන අතර වර්තමානය වන විට  කඩොලාන ශාක පැතිරිම වර්ග කි.මි. බිලියන 15 දක්වා අඩුවී ඇත.  මෙම හේතුව නිසා ඉදිරි වර්ෂ 100 තුළ කඩොලාන ශාක  සම්පූර්ණයෙන් විනාශ වන බවට පරිසර විශේෂඥයෝ අනාවැකි පලකර ඇත. පහත මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්  මේ සඳහා හේතු වේ.

§  ඉස්සන් කොටු සඳහා කඩොලාන විනාශ වීම.

§  කඩොලාන පරිසරයේ උස් බිම් වගා කටයුතු සඳහා කෘෂි බිම් බවට පරිවර්තනය කිරිම.

§  දැව සහ දර සඳහා පාලනයකින් තොරව කඩොලාන කැපීම.

§  ලුණු කර්මාන්තය සඳහා කඩොලාන බිම් භාවිතා කිරිම.

§  පන් වගා කිරීමට මෙම බිම් යොදා ගැනීම.

§  නිවාස සහ සංචාරක හෝටල් ඉදිකිරීමට කඩොලාන විනාශ වීම.

§  මත්පැන් නිෂ්පාදනය සඳහා කඩොලාන පරිසර විනාශ වීම.

§  කර්මාන්ත ශාලා වලින් ඉවතලන කැළි කසළ කඩොලාන බිම්වලට දැමීම.

§  අපද්‍රව්‍ය සහිත අපිරිසිදු ජලය කඩොලාන ජලයට එක් කිරීම.

§  කඩොලාන ආශ්‍රිත කලපුවල වැලි ගොඩ දෑමීම.

§  කොහු කර්මාන්තයේ දී පොල්ලෙලි පල් කිරීම සඳහා කඩොලාන පරිසර යොදා ගැනීම.

§  ජල මාර්ග අවහිර කිරීම.

ආදිය මිනිසා කඩොලාන පරිසරයට කරනු ලබන හානි අතරට ගැනෙනවා.

ශ්‍රී ලංකාවේ දැකිය හැකි කඩොලාන විශේෂ කීපයක්

1. Rhizophora mucronata          - කඩොල්

2. Rhizophora apiculate              - කඩොල්

3. Bruguiera gymnorhiza             - මල් කඩොල්, සිරිකණ්ඩ

4. Bruguiera sexangyula              - මල් කඩොල්, සිරිකණ්ඩ

5. Bruguiera cylindrical               - මල් කඩොල්, සිරිකණ්ඩ

6. Ceriop tagal                                - පුංකණ්ඩ, රතු ගස්

7. Ceriop decandra                        - පුංකණ්ඩ

8. Sonneratia caseolaris               - කිරල

9. Sonneratia griffithi                   - කිරල

10. Sonneratia alba                       - කිරල

11. Sonneratia ovate                     - කිරල

12. Avicennia marina                   - මණ්ඩ, මඩගස්

13. Avicennia alba                         - මණ්ඩ

14. Avicennia offininalis             - මණ්ඩ, මඩගස්

15. Aegiceras corniculatum        - මණ්ඩ, මඩගස්

16. Acantuus illcifolius                - මණ්ඩ, මඩගස්

17. Acantuus volubills                 - මණ්ඩ, මඩගස්

18. Excoecaria agallocha - මණ්ඩ, මඩගස්        

19. Xylocarpus granatum           - මණ්ඩ, මඩගස්                     

20. Xylocarpus rumphii               - මණ්ඩ, මඩගස්

21. Xylocarpus mekongensis     - මණ්ඩ, මඩගස්

22. Xylocarpus oluccensis           - මණ්ඩ, මඩගස්

23. Nypa fruticans             - මණ්ඩ, මඩගස්         

24. Acrostichum aureum - මණ්ඩ, මඩගස්

25. Acrostichum speciosum       - මණ්ඩ, මඩගස්

26. Heritiera littoralis                   - මණ්ඩ, මඩගස්

27. Lumnitzera racemsa              - මණ්ඩ, මඩගස්

28. Lumnitzera littorea                - මණ්ඩ, මඩගස්

29. Pemphis acidula                      - මණ්ඩ, මඩගස්         

30. Scyphiphora hydrophyllacea -

කඩොලාන පරිසරය රැකගන්නේ කොහොමද?

මෙම සුන්දර පරිසර පද්ධතිය රැක ගැනීම කාගෙත් යුතුකමක්. ඉතිරිවී ඇති කඩොලාන පරිසර පද්ධතින් ආරක්ෂා කිරීම, පරිසරයට හානියක් නොවන අයුරින් කඩොලාන ශාකවලින් ප්‍රයෝජන ලබාගැනීම, කඩොලාන නැවත වගා කිරීම වැනි ක්‍රම මඟින් අනාගතය වෙනුවෙන් කඩොලාන ආරක්ෂා කරගත හැකියි.

එමෙන්ම කඩොලාන පරිසර පද්ධතිය ආරක්ෂා කිරීම සම්බන්ධව මිනිසුන් දැනුවත් කිරීම කළ යුතුයි. නැවත වගා කිරිම සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කළ හැකිය. මෙම පද්ධතිය රැක ගැනීමට අලුතින් නීති රීති ඇතුලත් කළ යුතුයි. එමෙන්ම පාසල් අධ්‍යාපනය තුළින් කඩොලාන පරිසර පද්ධතිය සුරැකීමේ වටිනාකම පැහැදිලි කළ යුතුයි. 

විද්‍යා හා තාක්ෂණ නිලධාරී

ඉබ්බාගමුව.

Posted in: පරිසරයசூழல்