ආදරය බොහෝ විට විස්තර කර ඇත්තේ හද උණුසුම් කරවන, හද කම්පා කරවන සහ හද බිඳවන දෙයක් ලෙසිනි. මොළය ඒ් සම්බන්ධව දක්වන ප්‍රතිචාරය
කුමක්ද? විෂය
ගත ආදරයේ සම්පුර්ණ ගමන ! පළමු ගිනි පුපුරේ සිට අවසාන කඳුළු
දක්වා මෙහෙයවනු ලබන්නේ ස්නායු රසායනික ද්‍රව්‍ය සහ මොළයේ පද්ධතිවල සංධ්වනිය මගිනි.
ඔබ යමෙකු කෙරෙහි ප්‍රියවීමට පටන් ගන්නා විට, ඔබ ඔවුන් ගැන ඕනෑවට වඩා දවල් සිහින දකින අතර
වැඩි වැඩියෙන් එකට කාලය ගත කිරීමට අවශ්‍ය වනු ඇත. ආදරයේ මෙම පළමු අදියර මනෝවිද්‍යාඥයින්
හඳුන්වන්නේ infatuation නොහොත් උද්යෝගිමත් ආදරය ලෙසයි. ඔබේ නව
සම්බන්ධතාවය මත්වීමක් විය හැකි අතර, එය
මොළයට පැමිණෙන විට, එය ඔබගේ සත්‍යයෙන් දුරස් නොවේ.
උද්යෝගිමත් පුද්ගලයින්ගේ ventral tegmental
(VTA) ප්‍රදේශය වැඩි සක්‍රීය බවක් පෙන්නුම් කරයි. යම් ක්‍රියාවක
ප්‍රතිලාභ හෙවත් විපාක-සැකසීමේ සහ අභිප්‍රේරණ කරන මොළයේ කේන්ද්‍රස්ථානය, VTA වේ. ඔබ මිහිරි සංග්‍රහයක් අනුභව කිරීම, ඔබේ පිපාසය සංසිඳුවා ගැනීම හෝ වඩාත් ආන්තික අවස්ථාවන්හිදී අපයෝජනය
කිරීමේ මත්ද්‍රව්‍ය ගැනීම වැනි දේ කරන විට මොළයේ VTA ප්‍රදේශය සක්‍රීයතාවය වැඩිවේ. එවිට එයින්
“feel good” ("හොඳ දැනෙනවා") යන ස්නායු සම්ප්‍රේෂක
ඩොපමයින් (neurotransmitter dopamine ) නිකුත්
කරයි. මෙම ඩොපමයින්, එකම ආරම්භක එනම් පෙර ලැබූ ත්‍යාගය නැවත නැවත ලැබීමේ අපේක්ෂාවෙන්
හැසිරීම් නැවත කිරීමට ඔබේ මොළයට උගන්වනු ලබයි. වැඩි වී ඇති VTA ක්‍රියාකාරකම් ආදරය ප්‍රීති ඝෝෂාකාරී වීමට
පමණක් නොව, ඔබේ නව සහකරු වෙත ඔබව ඇද ගැනීමටද හේතුවේ.
පළමු අදියරේදී, ඔබේ නව පරිපූර්ණ සහකරුගේ කිසියම්
දෝෂයක් දැකීම දුෂ්කර විය හැකිය. මොළයේ ඉහළ බාහික (higher cortical) ප්‍රදේශයේ සිදුවන ක්‍රියාව මගින් ජනිත මෙම මීදුම හෝ ආවරණය, ආදරය මගින්
ඇති කරන බලපෑමට හේතු වේ. සමහර අලුතින් උමතු වූ පුද්ගලයින් ගේ මොළයේ සංජානන (cognitive
/ සරලව සිතුවිලි හෝ සිහිකල්පනාව වැනි ක්‍රියාවලි) මධ්‍යස්ථානය වන පූර්ව ඉදිරිපස බාහිකයේ ක්‍රියාකාරිත්වය
අඩුවීමක් පෙන්නුම් කරයි. එනම් අපට විවේචනාත්මක චින්තනයේ යෙදීමට සහ විනිශ්චය කිරීමට
ඉඩ සලසන cognitive කලාපය
ක්‍රියාකාරිත්වය අඩුවීමක් පෙන්නුම්
කරයි. රෝස පැහැති කණ්නාඩි හරහා නව සබඳතා දැකීමට අප නැඹුරු වීම පුදුමයක් නොවේ.
ආදරයේ මෙම මුල් අදියර හැඟීම් සහ මොළයේ ක්‍රියාකාරීත්වයේ තීව්‍ර rollercoaster
(විනෝද උද්‍යාන වල ඇති, මිනිසුන් කුඩා වේගවත් විවෘත මෝටර් රථවල නැගී
බොහෝ තද හැරීම් සහ බෑවුම් සහිත සැහැල්ලු දුම්රිය මාර්ගයක ගමන් කරන ක්‍රීයාකාරම වේ)
විය හැකිය. එය සාමාන්‍යයෙන් මාස කිහිපයක් පමණක් පවතින අතර, බැඳීම හෝ දයානුකම්පිත ආදරය ලෙස හඳුන්වන ආදරයේ
වඩාත් දිගුකාලීන අවධිය සඳහා මග පාදයි.
යුගල-බන්ධන හෝමෝන හෙවත් ඔක්සිටොසින් සහ වැසොප්‍රෙසින් යන හෝමෝන දෙක
නිසා, ඔබේ සම්බන්ධතාවය වර්ධනය වන විට,
ඔබ ඔබේ සහකරුට වඩාත් ලිහිල් හා කැපවී සිටින
බවක් දැනෙනු ඇත. මෙම හෝමෝන විශ්වාසය, සමාජ
සහයෝගය සහ බැඳීම පිළිබඳ හැඟීම් සංඥා කරයි. තවද, මෙම හෝමෝන පවුල් බැඳීම් සහ මිත්‍රත්වයට ද උපකාරී වේ. ඔක්සිටොසින්
හෝමෝනය ආතති හෝමෝන මුදා හැරීම වළක්වයි, එනිසා
ආදරය කරන කෙනෙකු සමඟ කාලය ගත කිරීම ලොකු විවේකයක් ලෙස දැනේ.
මුල් ප්‍රේමයේ විනිශ්චය අත්හිටුවීම මැකී යන විට, එය වඩාත් අවංක අවබෝධයකින් සහ ගැඹුරු
සම්බන්ධතාවයකින් ප්‍රතිස්ථාපනය කළ හැකිය. ඔබේ රෝස පැහැති කණ්නාඩි වල පැහැය නැති
වීමට පටන් ගන්නා විට, ඔබේ සම්බන්ධතාවයේ ගැටළු වඩාත් පැහැදිලි
විය හැකිය.
සම්බන්ධතාවයක් අවසන් වීමට හේතුව කුමක් වුවත්, හෘදයාබාධයක් සමඟ ඇති වන වේදනාව මොළයට දොස්
පැවරිය හැකිය. බිඳී යාමේ විපත්තිය, වේදනාව සකසන කලාපයක් වන ඉන්සියුලර් බාහිකය (insular
cortex)
සක්‍රීය කරයි - ඔබේ වළලුකර උළුක්කු වීම වැනි භෞතික පීඩා මෙන්ම ඹබව ප්‍රතික්ෂේප කිරීම වැනි සාමාජීය පීඩා ඇති
කරයි. ටික දිනකට පසුව, ඔබ නැවත වරක් දවල් සිහින දකින හෝ ඔබේ නැතිවූ සහකරු සමඟ සම්බන්ධ වීමට
ආශාවෙන් සිටිනු දැකිය හැක. ළඟා වීමට ඇති ආශාව අධික කුසගින්නක් හෝ අධික පිපාසයක්
වැනි අධික බවක් දැනෙන්නට පුළුවන. හිටපු සහකරුගේ ඡායාරූප දෙස බලන විට, සිත් තැවුලට පත් පුද්ගලයින් ගේ VTA හි වැඩි ක්‍රියාකාරකම් නැවත පෙන්නුම් කරයි. මතකද?
VTA යනු සම්බන්ධතාවයේ ආරම්භක අවධියේදී ආශාව පිළිබඳ
හැඟීම් ඇති කළ අභිප්‍රේරණය සහ ප්‍රතිලාභ මධ්‍යස්ථානයයි. මෙම චිත්තාවේගී සුළි සුළඟ
ඔබේ ශරීරයේ අනතුරු ඇඟවීමේ පද්ධතිය, ආතති
අක්ෂය සක්‍රීය කරයි, ඔබට සලිත වීමක් සහ නොසන්සුන් බවක්
දැනේ.
කාලය ගෙවී යත්ම, තර්කනය සහ ආවේග පාලනය අධීක්‍ෂණය කරන මොළයේ
ඉහළ බාහික කලාපවලට, මෙම විපත්ති සහ තෘෂ්ණා සංඥාව මත තිරිංග පොම්ප කළ හැක. මෙම කලාප
තවමත් පරිණත වෙමින් පවතී නම් නව යොවුන් විය හරහා ඇති වන සම්බන්ධතා නිසා, පළමු හෘදයාබාධය විශේෂයෙන් වේදනාකාරී හැඟීමක්
ඇති කිරීම පුදුමයක් නොවේ.
ව්‍යායාම කිරීම, මිතුරන් සමඟ කාලය ගත කිරීම හෝ ඔබේ ප්‍රියතම
ගීතයට සවන් දීම වැනි ක්‍රියාකාරකම් මගින් මෙම හෘදයාබාධ ආතති ප්‍රතිචාරය හීලෑ කළ
හැකි අතර, හොඳ ස්නායු සම්ප්‍රේෂක ඩොපමයින් මුදා
හැරීමට ද හේතු වේ. ප්‍රමාණවත් කාලය සහ සහාය ලැබීමෙන්, බොහෝ දෙනෙකුට මෙවැනි වඩාත් විනාශකාරී හෘදයාබාධයකින් පවා සුව වීමට සහ
ඉගෙන ගැනීමට හැකිය.
ආචාර්ය ෂැනන් ඔඩෙල් නිව් යෝර්ක් නගරයේ ජීවත් වන ලේඛිකාවක් සහ විද්‍යාඥවරියෙකි.
ඇය වෙල් කෝනෙල් මෙඩිසින් හි ස්නායු විද්‍යාව (දෙසැම්බර් 2019) පිළිබඳ ආචාර්ය
උපාධිය ලබා ගත්තාය, එහිදී ඇය epigenetics (එපිජෙනටික් - ඔබේ හැසිරීම් සහ පරිසරය
ඔබේ ජාන ක්‍රියා කරන ආකාරය කෙරෙහි බලපාන වෙනස්කම් ඇති කළ හැකි ආකාරය පිළිබඳ අධ්‍යයනය)
සහ මතකය හැදෑරුවාය. විද්‍යාවේ සහ ප්‍රහසනයේ සමතුලිතතාවය සහිත ඇය TED TALKS (Ideas Worth Spreading /පැතිරවීමට වටින අදහස්) හි The science of falling in love සම්බන්ධව කළ දේශනයකි මේ.
හර් ෂ ලංකේශ්වර
අන්තර් ජාලයේ පිළිගත් ප්‍රභව ඇසුරෙන්
